Przejdź do treści Przejdź do wyszukiwarki
Urząd Gminy
Banie
  • Logo Biuletyn Informacji Publicznej
  • Logo Unii Europejskiej

Geneza herbu Gminy Banie

Do 1945 r. Banie były miastem. Nieznany jest rok otrzymania przez Banie praw miejskich. Jednak już w pierwszej wzmiance źródłowej, z 1234 r., określone zostały jako civitas, czyli miasto, które posługiwało się herbem. Podstawowym źródłem poznania herbu nie posiadającego dokumentów herbowych są tłoki i odciski pieczęci miejskich. Z reguły bowiem wizerunek napieczętny, będący symbolem miasta, stawał się jego herbem.

Tak jest również w przypadku Bań. Banie nie mogą wylegitymować się dokumentem nadającym prawa miejskie, ale już w 1 połowie XIII wieku określane są w źródłach jako civitas. Posiadały ponadto umocnienia, rynek, na którym odbywały się targi, i układ ulic charakterystyczny dla ośrodków miejskich. Nie ulega więc wątpliwości, że ośrodek jako gmina miejska funkcjonował już od XIII wieku.

Jednakże na podstawie dostępnych dokumentów źródłowych brak jest możliwości śledzenia rozwoju herbu Bań począwszy od ich pojawienia się w XIII wieku. Znak herbowy miasteczka stosowany był w XIV wieku na pieczęciach. Najstarszy znamy z pieczęci z 1493 r. Posiadający napis Civitas Bahnen i wizerunek postaci kobiecej z rozłożonymi ramionami, podtrzymującymi z prawej tarczę z gryfem, z lewej przedmiot wyglądający jak latarnia, ale według tradycji to naczynie z olejem świętym.

Podobne są pieczęcie z 1573 r. i z końca XVI wieku, na których panna ma aureolę wokół głowy i tarczę w rękach, z prawej z gryfem, z lewej z wieżą z oknem i otwartą bramą. Na pieczęci z 1714 r. i z drugiej połowy XVIII wieku jest podobnie. Dopiero pieczęć z 1800 r. ma pannę z latarnią.

Dwa elementy są wspólne dla tych pieczęci: postać kobieca i tarcza herbowa z gryfem pomorskim. Drugi z przedmiotów, który do końca XVI w. był trzymany przez kobietę w ręku, a następnie przekształcony został w godło drugiej z tarcz herbowych przez nią podtrzymywanych, aż do 1880 r. interpretowany był jako latarnia.

W 1880 r. opracowano studium historyczno-heraldyczne herbu Bań, w którym ustalono, że postać kobieca to św. Maria Magdalena z atrybutem w postaci naczynia na oleje i maści, a ponadto dodanie do godła herbu znaku joannitów, krzyża maltańskiego. Sporządzone tłoki pieczętne przedstawiają postać św. Marii Magdaleny, u której naczynie na oleje spoczywa na lewej dłoni, podtrzymywane jest natomiast przez prawą. Głowa świętej skłania się ku prawej stronie, natomiast wzrok skierowany jest w lewą, ku tarczy herbowej z gryfem i krzyżowi.

W 1880 r. przestawiono herbu, w którym układ postaci świętej zmieniło: linie kompozycji zbiegają się w centrum; rysunek przedstawienia jest bardziej spójny. Naczynie na oleje spoczywa na prawej dłoni świętej; jej lewa dłoń przytrzymuje je od góry. Jej głowa skłania się ku lewej stronie, wzrok skierowany jest wyraźnie na naczynie.

Widniejąca na pieczęciach Bań z okresu do końca XVIII w. postać kobieca z rozłożonymi ramionami, trzymająca w rękach tarczę herbową i przedmiot identyfikowany z latarnią, prezentuje typ przedstawienia charakterystyczny dla wizerunków z pieczęci księżnych pomorskich. Jest wielce prawdopodobne, że na nich właśnie wzorowali się twórcy najstarszych pieczęci Bań.

Do wzorców średniowiecznych nawiązały w pełni pieczęcie, których tłoki sporządzono w 1880 r. Jednakże, że w latach 30-tych XX w. odstąpiono od używania pieczęci z wizerunkiem napieczętnym ustalonym w 1880 r. Zastąpiono ją pieczęcią, w której godle reaktywowano przedstawienie bliżej nieokreślonej postaci kobiecej z promieniami słonecznymi z prawej strony głowy, podtrzymującej prawą ręką tarczę herbową z gryfem pomorskim, w lewej zaś ręce trzymającej ucho przedmiotu w kształcie przypominającym wieżę, będącego prawdopodobnie latarnią. Znane opisy herbu Bań pochodzą dopiero z końca XVIII w.

Pierwszy, z 1784 r. który określa, że herbem miasta jest panna, która w prawej ręce trzyma latarnię, a w lewej małą tarczę z gryfem. Panna miała przedstawiać zakonnicę, która przekazała należące do niej miasto książętom pomorskim. Drugi opis, z 1793 r., jest powtórzeniem pierwszego.

Późniejszy o ponad 60 lat opis herbu Bań informuje, że pierwotnie przedstawiał on postać świętej z aureolą, która w prawej ręce trzymała naczynie na maści. Po lewej stronie jej głowy znajdowała się tarcza herbowa z gryfem, zaś pod nią krzyż. W okresie późniejszym święta przekształcona została w postać panny z koroną na głowie, trzymająca w obydwu rękach tarcze herbowe w prawej z gryfem, zaś w lewej z przedstawieniem latarni. Barwy herbu Bań ustalone zostały przez Ottona Huppa w jego herbarzu wydanym w 1898 r.

Są one następujące:

  • pole tarczy herbowej - złote
  • płaszcz okrywający postać świętej kobiety - niebieski
  • aureola - czerwona
  • naczynie na maści - złote
  • gryf - czerwony
  • pole tarczy herbowej - srebrne
  • krzyż joannitów - srebrny.

Herb Bań należy zaliczyć z uwagi na obecność w jego godle różnych co do wymowy symbolicznej elementów do herbów mieszanych. Element dominujący w godle - postać jak się przyjmuje św. Marii Magdaleny - przedstawia patrona kościoła miejskiego. Pozostałe elementy herbu - tarcza z gryfem pomorskim i krzyż maltański - symbolizują zależność ośrodka od jego właścicieli. Dwa elementy godła - postać świętej i krzyż maltański - są elementami o symbolice religijnej, których rodowód sięga głęboko w okres przedreformacyjny historii Pomorza.

Właściwy sens pierwszemu z wymienionych został przywrócony w wyniku studium historyczno-heraldycznego opracowanego w ponad trzysta lat po wprowadzeniu tu reformacji, wyznania, które odrzuciło kult świętych. Poszanowanie prawdy historycznej pozwoliło ponadto na wprowadzenie do herbu krzyża joannitów (maltańskiego).

Geneza postaci kobiecej w godle herbu Bań jest niejasna. Zapewne wyobraża ona patrona miejscowego kościoła, którym była św. Maria Magdalena. Było to jednak wezwanie stosunkowo rzadkie. Być może należy je wiązać z templariuszami, pierwszymi właścicielami Bań. Otaczali oni szczególnym czcią m.in. świętych pochodzących z Ziemi Świętej. Wiązać to należy z jednej strony z ich pobytem przez prawie 200 lat w Palestynie, co miało spowodować, że to oni właśnie przeszczepili ich kult do Europy. Z drugiej strony nie można przeoczyć faktu, że templariusze byli zakonem założonym przez rycerzy francuskich, zaś kult św. Marii Magdaleny rozkwitł bardzo żywo na południu Francji, a zwłaszcza w Prowansji, i to na długo przed powstaniem templariuszy.

W XI, a częściowo już w X w., stała się bohaterką cyklu nazwanego legendami prowansalskimi, według którego wraz z Łazarzem i Martą z Betanii rzekomo przebywała w okolicach Marsylii i Aix, gdzie głosiła wiarę w Chrystusa. W ikonografii św. Maria Magdalena była przedstawiana najczęściej ze złotym naczyniem na oleje i maści.

Przejmowanie przez heraldykę miejską elementów godeł władców danego terytorium oraz elementów herbów rycerskich, bo za takowy należy uznać w tym przypadku krzyż maltański joannitów, było sposobem upamiętnienia założycieli miasta i ich ówczesnych właścicieli. Zakon joannitów sprawował władzę zwierzchnią nad miastem od początków XIV prawie do końca XVII w. Była to zależność feudalna. Niezależnie od tego Banie należały do Księstwa Pomorskiego. Stąd umieszczenie w godle herbu gryfa pomorskiego.

W dniu 23 października 1990 r. Rada Gminy w Baniach podjęła uchwałę Nr V/23/90 w sprawie uchwalenia Statutu Gminy Banie, w której określiła wzór herbu gminy Banie, który był stosowany aż do roku 2003 r. Zgodnie z podjętą uchwałą herbem miejscowości i gminy Banie jest tarcza, w której na żółtym tle umieszczony jest, po lewej, stronie wizerunek Marii Św. Magdaleny w niebieskich szatach, trzymającej naczynie w kształcie wieżyczki (przypominającej zapaloną lampę) koloru żółtego. Nad głową postaci widnieje aureola koloru czerwonego.

W prawej górnej części tarczy umieszczona jest tarcza z gryfem w kolorze czerwonym na białym tle. Niżej widnieje Krzyż maltański o równoramiennych ramionach rozszerzających się na zewnątrz i rozszczepionych od strony zewnętrznej z białym tłem.

Od czasu uchwalenia herbu nie dokonywano jego modyfikacji. Jednakże w dniu 15 lipca 2003 r. Rada Gminy Banie podjęła uchwałę Nr IX/475/03 w sprawie uchwalenia statutu Gminy Banie. W § 3 statutu Rada Gminy ustanowiła herb Gminy, a w załączniku nr 2 do statutu określiła wzór herbu. Wojewoda Zachodniopomorski rozstrzygnięciem nadzorczym z dnia 8 sierpnia 2003 r. stwierdził nieważność § 3 wyżej wymienionej uchwały, z uwagi na brak opinii ministra właściwego do spraw administracji publicznej. W związku z powyższym rozpoczęto procedurę opracowywania wzoru herbu Gminy.

W dniu 27 maja 2004 r. Rada Gminy Banie w uchwale Nr XVI/161/04 ustanowiła herb Gminy Banie, który obowiązuje od dnia 7 sierpnia 2004 r. Tak więc, herbem Gminy Banie jest tarcza o złotym polu, na którym po prawej stronie umieszczono postać św. Marii Magdaleny w błękitnym płaszczu i czerwonej sukni, z aureolą zaznaczoną kolistym otokiem z czarnej kreski w polu złotym, trzymającą w rękach złote naczynie na oleje; po lewej stronie postaci widnieje u góry tarcza herbowa o białym polu z przedstawieniem czerwonego gryfa pomorskiego, na dole srebrny (biały) krzyż maltański.

Przy opracowywaniu niniejszej genezy herbu gminy Banie posłużono się materiałami źródłowymi zawartymi w książce pt.: „Banie nad Tywą. Z dziejów Ziemi Bańsko-Swobnickiej” pod red. Edwarda Rymara, a także opracowaniu pt.: „Studium historyczno-heraldyczne herbu gminy Banie” Jerzego Grzelaka.

Rada Gminy Banie w dniu 15 czerwca 2016 r. podjęła uchwałę Nr XIII/125/2016 w sprawie ustanowienia herbu, flagi, pieczęci, flagi stolikowej i baneru Gminy Banie oraz zasad ich stosowania.